Ακτές – Γεωγραφικό ανάγλυφο

Οι ακτές της Αττικής, που σήμερα τις κοσμούν εξαιρετικά παραθαλάσσια ξενοδοχεία και οργανωμένες πλαζ, μικρά αγκυροβόλια και οργανωμένες μαρίνες, παλιοί και σύγχρονοι οικισμοί, μικροί φάροι και ξωκλήσια, ή τα εξοχικά σπίτια των Αθηναίων, έχουν, εάν τις προσέξει κανείς, έναν μοναδικό χαρακτήρα και αναρίθμητους όρμους, λιμάνια και λιμανάκια. 

Το ιδιαίτερο γεωγραφικό ανάγλυφο αυτού του τόπου έχει σχέση με τη δομή του, με τα «υλικά κατασκευής» του, τα πετρώματά του δηλαδή, που οι αιώνες, τα ρήγματα, η θάλασσα, τα κύματα, αλλά και οι άνθρωποι, διαμόρφωναν. Ως και πετρώματα που δημιουργήθηκαν πριν από 10 έως 2 εκατ. χρόνια από σήμερα, υπάρχουν στην Αττική, ενώ τον λεγόμενο «νεοτεκτονικό χάρτη» της περιοχής συνθέτουν πετρώματα «μεταμορφωμένα» (μάρμαρα και σχιστόλιθοι), «ιζηματογενή», πετρώματα που κάποτε ήταν θαλάσσια ή λιμναία, «νεογενή», κ.ά. Και παντού σχεδόν, κυριαρχεί ο ασβεστόλιθος, κρύβοντας μέσα του, πανέμορφες ζωντανές σπηλιές, με σταλακτιτικό και σταλαγμιτικό υλικό μοναδικής αξίας, θησαυρό για τους λάτρεις της σπηλαιολογίας.

Σε γενικές γραμμές, η σημερινή μορφολογία, διατηρείται απ’ τους προϊστορικούς χρόνους, ωστόσο υπήρξαν και σημαντικές αλλαγές: Για παράδειγμα, τα αρχαία χρόνια μόνο μια στενή λωρίδα γης ένωνε τον Πειραιά με τη στεριά (το λεγόμενο Αλίπεδο) γι’ αυτό άλλωστε πριν από τα χρόνια του Θεμιστοκλή -και για ευκολία- ως λιμάνι της Αθήνας χρησιμοποιήθηκε αρχικά το Φάληρο. Ένα άλλο παράδειγμα, ακόμη πιο ενδιαφέρον, αφορά σε ένα μεγάλο ρήγμα που πριν από χιλιάδες χρόνια διέσχιζε τη βόρεια πλευρά του Λεκανοπεδίου μέχρι τον Υμηττό, χώριζε στα δύο την Αττική, εν καιρώ «ανασήκωσε» το νότιο τμήμα της -δημιουργώντας φυσικό εμπόδιο στη ροή των υδάτων- και σχημάτισε μεγάλες λίμνες στις σημερινές περιοχές του Χαλανδρίου και των Αχαρνών. Όταν το φυσικό εμπόδιο έπαψε να υπάρχει, τα νερά ανεμπόδιστα, κατευθύνθηκαν προς τον Σαρωνικό, αφού όμως πρώτα δημιούργησαν τον ποταμό Κηφισό και έδωσαν στην Αττική τη νέα της μορφή.